Fenomen opery

Przemysław Krzywoszyński, Jan Woleński, Fenomen opery, Kraków: Universitas, 2022.

Tytuł Fenomen opery wskazuje nie tylko na to, że opera jest zjawiskiem, ale również sugeruje treści wartościujące. Autorzy są wielbicielami sztuki operowej i zgadzają się z opinią, że jeśli muzyka jest dobra, fabuła interesująca, śpiewacy wybitni, ich gra poprawna, a scenografia ciekawa, to spektakl operowy jest wyjątkowym widowiskiem artystycznym. Adaptując w swej analizie koncepcję dzieła literackiego stworzoną przez Romana Ingardena, autorzy pokazują, że opera jest dziełem wielowarstwowym, a jej strukturalna złożoność, np. potrzeba połączenia pięknego śpiewu z tekstem przedstawiającym fabułę, stawia szczególne wymagania kompozytorom i wykonawcom. Główna teza jest taka, że śpiew jest dominujący i jemu podporządkowane są inne elementy czy warstwy dzieła. Książka traktuje także o historii opery, a w szczególności o jej związku z wydarzeniami politycznymi i społecznymi, jak również o narodowych stylach sztuki operowej.

spis treści
Wstęp
Rozdział 1. Krótki zarys historii opery
1.1. Camerata florencka i początki opery
1.2. Opera w XVII w. (barok)
1.3. Opera w XVIII w.
1.4. Wiek XIX – złoty wiek opery
1.5. Wiek XX – opera współczesna
Rozdział 2. Społeczna historia opery
2.1. Prolog metodologiczny
2.2. Przykład: historia nauki a historia sztuki (w sensie ogólnym)
2.3. Społeczne istnienie sztuki
2.4. Kilka użytecznych pojęć
2.5. Niektóre społeczne konteksty opery – sprawy organizacyjne i materialne
2.6. Publiczność operowa i jej rola
2.7. Jeszcze (krótko) o fonografii, filmie, radiu, telewizji, video i Internecie
2.8. Język, opera i kwestie narodowe
2.9. Opera a polityka
Rozdział 3. Struktura dzieła operowego
3.1. Wyjaśnienia wstępne
3.2. Dwa odróżnienia: czynności vs. wytwory, treści vs. przedmioty
3.3. Czynności i wytwory – problemy ontologiczne
3.4. Ingarden o dziele literackim
3.5. Wielowarstwowa koncepcja dzieła operowego
3.6. Opera a semantyka
3.7. Opera (jako wytwór) z ontycznego punktu widzenia
Rozdział 4. Rozległe dylematy libretta
4.1. Znaczenie warstwy treściowej
4.2. Opera seria i tragédie lyrique – barokowe przepisy na dobre libretto
4.3. Między librettem a oryginałem – drogi adaptacji
4.4. Trwałe idee: fatum, szczęśliwe oraz nieszczęśliwe zakończenia
4.5. Autor a librecista. Szekspir i nie-Szekspir przed Verdim
4.6. Niuanse formalne
Rozdział 5. Muzyczno-orkiestrowa warstwa dzieła operowego
5.1. Wstęp
5.2. Warstwa orkiestrowa (fragmenty samodzielne – uwertury, preludia, intermezza)
5.3. Muzyka programowa i ilustracyjna w operze
5.4. Funkcje i formy akompaniamentu. Rola wstępów do partii wokalnych oraz solowych instrumentów
5.5. Zakończenie
Rozdział 6. Opera i śpiew
6.1. Spory wokół roli głosu w operze
6.2. Kategorie głosów i ich klasyfikacja a wykonanie
6.3. Ewolucja głosów „od kastratów do tenorów” – brzmienie i percepcja
6.4. Różne formy (arie, recytatywy, monologi)
6.5. Między indywidualizmem a zbiorowością – śpiewak a ansambl i chór. Sceny i finały
6.6. Interpretacja
6.7. Język a wykonawca
6.8. Próba podsumowania
Zakończenie – apologia opery
Krótki przewodnik dyskograficzny
Bibliografia
Indeks nazwisk