Przemysław Krzywoszyński, Jan Woleński, Fenomen opery, Kraków: Universitas, 2022.

Tytuł Fenomen opery wskazuje nie tylko na to, że opera jest zjawiskiem, ale również sugeruje treści wartościujące. Autorzy są wielbicielami sztuki operowej i zgadzają się z opinią, że jeśli muzyka jest dobra, fabuła interesująca, śpiewacy wybitni, ich gra poprawna, a scenografia ciekawa, to spektakl operowy jest wyjątkowym widowiskiem artystycznym. Adaptując w swej analizie koncepcję dzieła literackiego stworzoną przez Romana Ingardena, autorzy pokazują, że opera jest dziełem wielowarstwowym, a jej strukturalna złożoność, np. potrzeba połączenia pięknego śpiewu z tekstem przedstawiającym fabułę, stawia szczególne wymagania kompozytorom i wykonawcom. Główna teza jest taka, że śpiew jest dominujący i jemu podporządkowane są inne elementy czy warstwy dzieła. Książka traktuje także o historii opery, a w szczególności o jej związku z wydarzeniami politycznymi i społecznymi, jak również o narodowych stylach sztuki operowej.

Katarzyna Lisiecka, Estetyka i doświadczenie. Studia i szkice o operze i sztukach pokrewnych, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2019, ss. 269.

Spis treści

Wstęp

Paradoksy estetyzacji i artyficjalności jako formy oswajania ze światem

1. TWORZENIE MITU

Arystoteles – polityka – opera

Arystotelesowskie źródła operowego lieto fine, czyli o wspólnocie nowożytnej polis

Tworzenie mitu. Kultura europejska w eseistyce Zbigniewa Herberta

II. BOGUSŁAWSKI I OPERA

Wojciech Bogusławski i teatr operowy

Europejskie tło idei narodowego teatru. Arkadyjska kontrabanda Wojciecha Bogusławskiego

Strategie translatorskie Bogusławskiego w librettach oper włoskich. Na przykładzie polskiej adaptacji L’italiana in Londra Domenica Cimarosy i Giuseppe Petroselliniego

Ironiczne wyzwolenie. Axur. Król Ormus Antonio Salieriego i Wojciecha Bogusławskiego

III. DOŚWIADCZENIE, ESTETYZACJA, OPERA

„Poważny żart” – o Cosi fan tutte Mozarta i Da Pontego

Wyzwolenie przez miłość – Demetrio Johanna Simona Mayra. Szkic

Tannhäuser, poeta potępiony czy zbawiony? Szkic

Symbolizm w teatrze Maeterlincka i Debussy’ego. O Pelleasie i Melisandzie.

Estetyzacja i desakralizowanie. The Burning Fiery Furnace Benjamina Brittena

IV. SZTUKI POKREWNE

Poeta w czyśćcu. Paradoksy konceptualizacji idei – „[dȥadɨ]” Pawła Passiniego

Teatr świata czy sztuka dla sztuki? O Carmen Carlosa Saury

Angelologiczny traktat filmowy pomiędzy sztukami. O Niebie nad Berlinem Wima Wendersa

Zakończenie

Nota bibliograficzna

Indeks

Summary

Katarzyna Lisiecka, Fuzja sztuk i horyzontów. Arystotelesowski paradygmat opery, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2019, ss. 320.

Opera to niewątpliwie jedyna w swoim rodzaju specyficzna fuzja sztuk i rzemiosł, przez wieki podległa wielu rytmom zmian i koniunktur cechujących ewolucję dzieł dramatyczno-muzycznych i widowisk teatralnych, respektujących odbiorcze zapotrzebowania publiczności. Z faktu, że właśnie z taką fuzją mamy do czynienia na gruncie sztuk widowiskowo-teatralnych należy zatem wyciągnąć określone wnioski, które pozwolą lepiej zrozumieć, na czym tak naprawdę polegał i nadal polega ten typ audiowizualnego przekazu. Jakie zasady i reguły rządzą tą specyficzną fuzją sztuk? Jakie dzieło pozwala ona „uzyskać”, „wytworzyć”, wykreować? Dlaczego wreszcie ta operowa fuzja sztuk mogła pozwolić sobie na własną niezależność i wyemancypowanie się pośród innych widowisk artystycznych (…).

Chciałabym zatem zaproponować spojrzenie na dzieło operowe przez pryzmat fuzji sztuk konstytuujących je jako (teatralną) całość i jednocześnie obejrzeć je w tym splocie z różnorodnych perspektyw: historyczno-kulturowej, estetycznej, dramatologicznej, ideowo-filozoficznej.

(fragment Wprowadzenia do drugiego rozdziału książki)

Kantata i oratorium w historii kultury polskiej. Red. E. Nowicka, A. Borkowska-Rychlewska. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2020.

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Twórczość oratoryjna na ziemiach dawnej Rzeczpospolitej

Remigiusz Pospiech, „Christiani poenitentes ad Sepulchrum Domini” Jana Tomasza Żebro – najwcześniejsze polskie oratorium?

Irena Bieńkowska, Twórczość oratoryjno-kantatowa w repertuarze kapel nadwornych dawnej Rzeczpospolitej

Magdalena Walter-Mazur, Oratorium pasyjne „Der Tod Jesu” Carla Heinricha Grauna w kontrafakturowanych przekazach z katolickich ośrodków dawnego Śląska oraz ślad jego recepcji na ziemi sandomierskiej

Rüdiger Ritter, Stanisław Moniuszko i jego muzyka, przeł. B. Kornatowska, I. Sellmer, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2019.

Książka opowiada o Stanisławie Moniuszce i o znaczeniu jego dzieł dla polskiej, ale także dla europejskiej kultury XIX wieku. Jakie oczekiwania polskiej publiczności spełnił swoimi operami, przede wszystkim Halką? Jak wpisuje się w dzieje europejskiej muzyki kultury? A wreszcie: jaki wpływ jego dzieło wywiera dzisiaj? Na te i inne pytania stara się odpowiedzieć autor, który w części pierwszej przedstawia życie i twórczość Moniuszki, a następnie przybliża pomysły i przemyślenia, charakteryzujące kompozytora i jego muzykę. Stanowi to punkt wyjścia do części ostatniej, poświęconej Halce jako najważniejszemu dziełu kompozytora, ukazującej powiązania pomiędzy różnorakimi wątkami obecnymi w twórczości kompozytora.

Elżbieta Nowicka, Alina Borkowska-Rychlewska, Oblicza wieku dziewiętnastego. Studia z historii literatury, teatru i opery, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2017.

Spis treści:

Wprowadzenie

I. FILOZOFIA I „ARCHEOLOGIA” FORM

Komedia, czyli wolność? O rozumieniu komedii przez Friedricha Schillera

Opera jako „sztuka wynaleziona”

Niejasność przyczyn, tajemniczość skutków. O Mocy przeznaczenia Giuseppe Verdiego

II. OPERA I WIEK DZIEWIĘTNASTY – PRZEKROJE

„Niezgodna zgodność”. Opera w kulturze wieku dziewiętnastego

„Un’immagine sacro”. Ideał i doskonałość w operach Giuseppe Verdiego

„Improwizacja mimowa o absolutnej wartości poetyckiej”. Szekspir według Richarda Wagnera

III. SZTUKA OPERY – SZTUKA PAMIĘCI – SZTUKA KORESPONDENCJI

Poza murami teatralnego gmachu – o operze in abstracto (na podstawie korespondencji Fryderyka Chopina i Dzienników Eugene’a Delacroix’a)

„Odległość uświęca piękno”. Eugene’a Delacroix’a uwagi o pamięci

„Pustka feerii wiecznego święta”. Refleksja nad sztuką w Kronice paryskiej Zofii Węgierskiej

IV. ODNALEZIONE W LITERATURZE I TEATRZE

„Swobodę myśli przedkładam nad tony”. Glosa do Don Juana George’a Gordona Byrona

Nieoczywista wspólnota jednego pokolenia. Fryderyk Chopin – Stefan Witwicki – Dominik Magnuszewski

Kartka z martyrologium w teatrze. O Felicycie Antoniego Edwarda Odyńca.

Kantata – oratorium – pasja. Odmiany form literacko-muzycznych w kulturze XVIII i XIX wieku, red. Alina Borkowska-Rychlewska i Elżbieta Nowicka, Poznań: Wydawnictwo PTPN, 2019.

Teatr muzyczny Verdiego i Wagnera. Konteksty literatury i kultury, pod red. Ryszarda Daniela Golianka i Hanny Winiszewskiej, Poznań: Rhytmos, 2015.

Alina Borkowska-Rychlewska, Elżbieta Nowicka, Opery Verdiego w polskich XIX-wiecznych przekładach, Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2016.

Spis treści:

Wprowadzenie ………………………………………. 7

Rigoletto ………………………………………………………. 31

Violetta (La Traviata) …………………………………………. 133

Bal maskowy …………………………………………………. 219

Don Carlos …………………………………………………….. 303

Aida …………………………………………………………… 433

Otello ………………………………………………………….. 511

Wykaz źródeł …………………………………………………. 591

Miraże identyfikacji. Libretto w operze XX i XXI wieku, pod red. Aliny Borkowskiej-Rychlewskiej i Elżbiety Nowickiej, Poznań : PTPN, 2016.