prof. dr hab. Barbara Judkowiak

prof. dr hab. Barbara Judkowiak
Zakład Literatury Staropolskiej i Oświecenia

Absolwentka poznańskiej polonistyki, uczennica prof. Alojzego Sajkowskiego, badacza m.in. teatru staropolskiego i jego europejskich powiązań; od rozprawy doktorskiej o Franciszce Urszuli Radziwiłłowej kontynuuje ten nurt zainteresowań swego Mistrza.

Przez kilka lat prowadziła zajęcia z literatury dawnej dla studentów Wiedzy o teatrze na UAM, okazjonalnie także wspierając organizację i dydaktykę specjalizacji operologicznej. Pracuje nad teatraliami Radziwiłłowskimi i jezuickimi, dramatem dawnym i kulturą teatralną do XVIII wieku.
Członek PTPN, Polskiego Towarzystwa Badań nad Wiekiem Osiemnastym i Société d’Histoire Comparé du Théâtre, Opera et Ballet.

Wybór publikacji: prace o teatrze

Książki

Autorskie:

1.Wzgardzony wielogłos. Kultura teatralna czasów saskich i jej tradycje. Poznań Wyd. Naukowe UAM, 2007, ss.302 [nagroda ITI – Międzynarodowego Instytutu Teatralnego Oddz. Polskiego, Sekcji Krytyki Teatralnej na książkę teatralną roku 2007]

2. Franciszka Urszula Radziwiłłowa w poszukiwaniu własnego głosu. Propozycje interpretacyjne, edytorskie i dokumentacyjne. Poznań, Wyd. Nauk. UAM 2013
Edycje źródłowe redagowane naukowo:

3. Niccolò Sabbatini, Praktyka budowania scen i machin teatralnych, przekład i opracowanie Anastazja Kasprzak, red. naukowa i wstęp B. Judkowiak, Gdańsk, Wydawnictwo słowo/obraz-terytoria, 2008, ss. 266 („Theatroteka Źródła i Materiały do Historii Teatru”, pod red. D. Ratajczakowej, t. 8)

4. Franz Lang, O działaniu scenicznym, przekł. i komentarz Justyna Zaborowska Musiał, red. naukowa i wstęp B. Judkowiak, Gdańsk 2010, ss. 296 (Seria: „Theatroteka”, t. 18)

5. Franciszka Urszula Radziwiłłowa, Selected drama and verse, edited by Patrick John Corness and Barbara Judkowiak, trans. by P.J. Corness, transl. editor AlinaZwierzyńska-Coldicott, introduction by B. Judkowiak, Toronto and Tempe, [ed.] Iter Academic Press and the Arizona Centre for Reformation and Renaissance Studies, 2015, ss. 395 ( “The Other Voice in Early Modern Europe”. The Toronto Series, t. 37, Medieval and Renaissance Texts and Studies 478)
Redakcja pozycji zbiorowych:

1. Igraszki trafu, teatru i tematów. Drobne scherza i scherzanda naukowe. Pod red. Dobrochny
Ratajczakowej i Barbary Judkowiak. Poznań 1997.

2. Aktor w teatrze świata i mowy [red. prowadzący, współred. Elżbieta Nowicka i Barbara Sienkiewicz]
„Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” R. V: 1998.

3. Kontrapunkt operowy. Libretto w Europie Środkowej i Wschodniej, pod red. Katarzyny Lisieckiej i Barbary Judkowiak, wstęp B. Judkowiak, K. Lisiecka Poznań, PTPN, 2014.
*wykonano w ramach grantu – NPHR2/H11/81/ 2012 – Libretto operowe w kulturze polskiej i jego status w badaniach humanistycznych (2013-2016, UAM, kier. E. Nowicka)
Artykuły i rozprawy z zakresu teatrologii:

1. Kostiumy teatru nieświeskiego (1746-1753). „Pamiętnik Teatralny” 1988, z. 3-4, s. 381-406.

2. Z dziejów teatru nieświeskiego: I. U początków teatru. II. Zagadki Żukowskiego. Aneksy: I. Fryderyk Christian Schultze:[Prolog]. Tłum. Zbigniew Raszewski. II. „Wzór sprawiedliwości”. Argument. „Pamiętnik Teatralny” 1990, z. 3-4, s. 305-327 i 327-336.

3. W drodze ku polskiej komedii politycznej – na nowo. W: Fakty i interpretacje. Szkice z historii literatury i kultury polskiej . Pod red. Tomasza Lewandowskiego. Warszawa, PWN, 1991, s. 78-93.

4. Franciszka Urszula Radziwiłłowa. W: Pisarze polskiego oświecenia. Pod red. Teresy Kostkiewiczowej i Zbigniewa Golińskiego. T.1, Warszawa, PWN, 1992, s. 66-82.

5. Między literaturą i teatrem. O quasi-sumariuszach politycznych przełomu XVII/XVIII w. W: Między tekstami. Intertekstualność jako problem poetyki historycznej. Pod red. Jerzego Ziomka, Janusza Sławińskiego, Włodzimierza Boleckiego. Warszawa, PWN, 1992, s. 291-313.

6. „Śpiewo-gry” w polskim teatrze XVIII w. przed Bogusławskim . „Wiek Oświecenia” t. 12: Wojciech Bogusławski i teatr polski w XVIII wieku. [Wyd. Uniwerytetu Warszawskiego] 1996, s. 43-59.

7. Commedia dell’arte et le théâtre forain dans l’Europe. [Sprawozdanie z międzynarodowego kolokwium zorganizowanego przez Société Internationale d’Histoire Comparée du Théâtre, de l’Opera et du Ballet (S.I.H.C.T.O.B.) przy udziale C.N.R.S., Sorbony i Muzeum Teatru Jarmarcznego w Paryżu i Artenay 27-30. 09. 1995]. „Ruch Literacki” 1996, z. 3, s. 383-385.

8. „Moja szczerość nogami kuranty formuje…”. Taneczność w dramacie teatru dworskiego (albo rekonesans historycznokulturowy w sprawie jednego cytatu . W: Igraszki trafu, teatru i tematów. Drobne scherza i scherzanda naukowe. Pod red. Dobrochny Ratajczakowej i Barbary Judkowiak. Poznań 1997, s. 107-118. [dotyczy elementów baletowych i tańca stematyzowanego].

9. Władysław Warneńczyk bohaterem dramatu polskiego w XVII i XVIII w. „BalcanicaPosnaniensia. Acta et Studia” VIII: Warna 1444. Rzeczywistość historyczna i tradycje, 1997, s. 185-199.

10. Le théâtre polonais dans le château et dans le palais du XVIe au XVIIIe siecle. W: La vie de château. Actes du Colloque „Architecture, fonctions et représentations des châteaux et des palais du Moyen-Âge a nos jours” des 13-15 mai 1996. Textes réunis par François-Xavier Cuche. Strasbourg, Presses Universitaires de Strasbourg, 1998, s. 167-184.

11. Une commedia dell’arte polonaise? W: La commedia dell’arte, le théâtre forain et les spectacles de plain air en Europe XVIe-XVIIIe siecles. Etudes publiées sous la direction d’ Irene Mamczarz. Préface de Jean Mesnard, présentation de Jacques Truchet. Paris, Klincksieck, 1998, s. 253-262. Collection„Théâtre européen, opéra, ballet” t. 6 (Actes du 8e Colloque International, Paris-Artenay, 27-30 septembre 1995).

12. Komentarz od Redakcji. [Franciszek Lang, Sylwetki symboliczne przysposobione do strojów i występów teatralnych. Tłum. z łac. Monika Szlachcikowska. Do druku podała Irena Kadulska]. „Poznańskie Studia Polonistyczne.<Seria Literacka>”, z. V(XXV): 1998, s. 185-190.

13. „Zaufajmy więc miłości, Zaśpiewajmy na jej cześć” [o libretcie F. Zella i R. Genée]. W: Karl Millöcker, Student żebrak. Der Bettelstudent. Program Teatru Wielkiego im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu, 1999 [premiera 10 kwietnia, w kooperacji z Festspielhaus z Baden-Baden, inscenizacja i reż. Günter Könemann]

14. „W operze słowo jest także ważne”: Barańczakowe „Wesele Figara”. [współautorstwo z Elżbietą Nowicką]
„Poznańskie Studia Polonistyczne. <<Seria Literacka>>” zeszyt 6 (XXVI): 1999 pt.Barańczak – poeta lector,s. 157-170.

15. Alexandre le Grand et Jules César – la communauté du patrimoine méditerranéen dans la littérature polonaise (jusqu’au XVIIIe siecle). W: Les grandes hommes des autres. Actes du Xe Colloque Poznań -Strasbourgdes 4-6 novembre 1998. Sous la direction de Maciej Serwański. Poznań, [Wyd.] Instytut Historii UAM, 2000, s.135-146.

16. „Doktor z musu” niedoceniony.W: Dramaty Franciszka Zabłockiego: interpretacje. Pod red. Marcina Cieńskiego i Teresy Kostkiewiczowej. Wrocław, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2000, s. 63-81.

17. Wokół wiersza w dramatach muzycznych Józefa Andrzeja Załuskiego (1702-1774). W: Opera polska w XVIII i XIX wieku. Pod red. Macieja Jabłońskiego, Jana Stęszewskiego i Janiny Tatarskiej. Poznań, Wydawnictwo PTPN, 2000, s. 31-48. ( „Poznańskie Studia Operowe” t. 2).

18. Teatr i dramat jezuitów. „Kronika Miasta Poznania” 2000, z. 3: Uśmiech Melpomeny: teatry Poznania, s. 22-42.

19. Teatr w pałacu i pałac w teatrze (na wybranych przykładach polskich z XVI-XVIII w.). W: Rezydencje w średniowieczu i czasach nowożytnych. Pod red. naukową Edwarda Opalińskiego i Tomasza Wiślicza. Wyd. Neriton, Warszawa 2001, s.146-164.

20. „Historia o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim”. Misterium obietnicy. W: Dramat polski.Interpretacje. Cz. 1: Od wieku XVI do Młodej Polski. Pod red. Jana Ciechowicza i Zbigniewa Majchrowskiego. Wstęp i posłowie Dobrochna Ratajczakowa. Gdańsk, [wyd.] słowo/obraz – terytoria, 2001, s. 21-34.

21. L’insurrection de Kościuszko vue et créée par le théâtre. W: Explorations de lamémoire collective. Grands événements et mithes des origins. Actes du XIecolloque franco-polonais de l’Université Adam Mickiewicz de Poznań et de L’Université Marc Bloch de Strasbourg. Textes réunis par François-Xavier Cuche et Jean-Paul Schneider, Presses Universitaires de Strasbourg 2004, pp. 77-86.

22. Teatr muzyczny Franciszki Urszuli Radziwiłłowej (1746-1753). W: МастацкаяспадчынаНясвіжа. Матэрыялыміжнароднайнавуковайканферэнцыі. НавуковырэдактарДадзіёмаваВольгаУладзіміраўна. Нясвіж 2005, s. 65-71.

23. Uwagi nad teatrem i teatromanią w życiu dworów magnackich czasów saskich. W: Dwory magnackie XVIII wieku. Rola i znaczenie kulturowe. Pod redakcją Teresy Kostkiewiczowej i Agaty Roćko. Warszawa, Wydawnictwo DiG, 2005, s. 99-110.

24. Poznańska szkoła jezuicka nowego dramatopisania w połowie XVIII wieku. „Kronika Miasta Poznania” 2006 nr 4: Literackie przystanki, s. 127-147.

25.Lesnôtres et lesautres. Le théâtre polonais du XVIIIe siècle et l’imaginaire national stéréotypé. W: Amis et ennemies héréditaires Les stéréotypes nationaux. Actes du XIIe Colloque, Poznań-Strasbourg des 3-4 octobre 2002.Textes réunis et publiés par Maciej Forycki et Maciej Serwański, [Wyd. ] Instytut Historii UAM, Poznań 2006, , s. 65-72.

26. Les Génies de la Religion et de la Nation dans le théâtre jésuite polonais. W: Religion et nation. Entre l’universel et les particularismes. Actes du XIVe Colloque Poznań-Strasbourg 28-29 septembre 2006. Textes réunis et publiés par Maciej Forycki et Maciej Serwański. Poznań, [wyd.] IH UAM, 2008, pp.77-88 [tłum. z pol. wersji zamieszczonej w książce autorskiej Wzgardzony wielogłos]

27. Czarodzieje sceny. [Wstęp] W: Niccolò Sabbatini, Praktyka budowania scen i machin teatralnych, przekł. i oprac. A. Kasprzak, red. naukowa B. Judkowiak, Gdańsk,[wyd.] słowo/obraz-terytoria, 2008, s. 1-37 („Theatroteka”, t. 8).

28. Klasycyzm w dramacie polskim XVI –XVIII wieku. W: Klasycyzm – doktryna literacka – antropologia, pod red. Katarzyny Meller. Warszawa, Wyd. Neriton, 2009 [2010], s. 127-143 (”Humanizm. Idee, nurty i paradygmaty humanistyczne w kulturze”. Pod red. Aliny Nowickiej-Jeżowej. „Syntezy”, red. A. Nowicka-Jeżowa, t. 6)
*Wykonane w ramach projektu badawczego zamawianego nr PBZ-MNiSW-03/II/2007 Humanizm. Idee, nurty i paradygmaty humanistyczne w kulturze polskiej (2008-2010) – praca w ramach VI tematu badawczego Klasycyzm; przewodnicząca Komitetu Naukowego projektu: prof. dr hab. Alina Nowicka-Jeżowa (UW); kierownik tematu badawczego: K.Meller (UAM).

29. Przyczynki do genealogii i charakterystyki teatralnych Geniuszów. W: Miscellanea literackie i teatralne (od Kochanowskiego do Mrożka). Profesorowi Janowi Okoniowi przez przyjaciół i uczniów na 70. urodziny zebrane, pod red. Krystyny Płachcińskiej i Michała Kurana, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2010, Część II: Tradycje literackie i teatralne, s. 424-439 („Analekta Literackie i Językowe”, t. 1).

30. Bilet literacki. Z Paryża na polskie theatrum, w: Edigio Romualdo, [Louis Anseaume]: Les deux chasseurs et La latière (Dwóch strzelców i mleczarka). „Musica Restituta” Academia dell’Arcadia [liwretka z CD] 2010, s. 23-32.

31. Arystokratyczna tożsamość książąt nieświeskich w świetle obrazów literackich i teatralnych. W kręgu twórczości Franciszki Urszuli Radziwiłłowej. W: Socialniųtapatumųrepresentacijȯs. Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystėskultūroje. Sudarytoja Aistė Paliušytė. Vilnius, Wyd. Lietuvos kultūrostyrimųinstitutas, 2010, („Dailes Istorijos Studijos”, 4), s. 432-447 [Materiały konferencji Reprezentacje tożsamości społecznych w kulturze wizualnej Wielkiego Księstwa Litewskiego organizowanej przez Kultūros, filosofijosir meno institutas, Wilno, 4-5 XII 2008].

32. Przyjemność w teoriach dramatyczno-teatralnych i jej osiemnastowieczne rewizje. W: Przyjemność w kulturze epoki rozumu. Red. Teresa Kostkiewiczowa. Warszawa, Wyd. DiG, 2010 („Biblioteka Badań nad Wiekiem Osiemnastym. Studia i Źródła”, Studia t. V), s. 229-241.

33. Teatr jezuicki jako teatr masowy. Pytania o masowość w kulturze teatralnej jezuitów XVI-XVIII wieku na przykładzie polskim. W: Teatr masowy – teatr dla mas. Pod red. Małgorzaty Leyko. Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2011, s. 79-99 [prwdr. w: B. Judkowiak, Wzgardzony wielogłos. Kultura teatralna czasów saskich i jej tradycje, Poznań 2007, s. 146-166].*
*Wykonane w ramach grantu KBN 1 H01E 038 26 pt. Teatr masowy- teatr dla mas (20.04.2004-10.05.2006)

34. Kilka uwag na temat teatru poznańskich szkół jezuickich w kontekście ich starań o prawa uniwersyteckie. W: Wokół jezuickiej fundacji uniwersytetu z 1611 roku, pod red. Doroty Żołądź-Strzelczyk i Rafała Witkowskiego, Poznań Wyd. Naukowe UAM 2011, s. 159-172 (Seria „Dzieje UAM” nr 19)

35. We francuskiej szkole uczuć. Wnuk markiza François-Gastona de Béthune tłumaczem „Zairy” Woltera. W :Polska-Francja-Europa. Studia z dziejów Polski i stosunków międzynarodowych [ księga dedykowana profesorowi Maciejowi Serwańskiemu], pod red. Macieja Foryckiego, Agnieszki Jakuboszczak, Jana Jurkiewicza et al., Poznań,Wyd IH UAM, 2011, s. 469-474.

36. O nobilitacji sztuki teatru i aktora. Wstęp do polskiej edycji Rozprawy o wykonaniu scenicznym Franciszka Langa SJ (1727), przekład Justyna Zaborowska-Musiał, Gdańsk, [wyd.] słowo-obraz/terytoria, 2010 („Theatroteka”, t.18), ss.5-33.

37. „Teatrum bajki” i bajka na teatrze. W: „Byle w ludziach światło było…”. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Wacława Woźnowskiego w dziesiątą rocznicę jego śmierci,red. Grzegorz Zając, Kraków , Księgarnia Akademicka, 2011, s. 141-158 [zmieniona i rozszerzona wersja wprowadzenia historycznoteatralnego w liwretce do Dwóch strzelców i mleczarki – zob. 30].

38. L’or dans leu feu” – les situations dramatiques de l’épreuve de la vertu dans le théâtre polonaise du XVIIIe siècle. Casus: F.U. Radziwiłłowa. W: La représentation du feu sur la scène, sous la dir. Jean-Marie Valentin, Paris, ed. Champion 2013, p.115 – 126.

39. Pasterka, królowa czy święta? Gryzelda na scenie muzycznej 1 połowy XVIII wieku. Rekonesans. W: Horyzonty opery, red. Dobrochna Ratajczakowa i Katarzyna Lisiecka, Poznań, Wyd. PTPN, 2012 (PTPN, Wydział Nauk o Sztuce, Prace Muzykologiczne 29), s. 25-32

40. Wprowadzenie, [w:] Operowy kontrapunkt. Libretto w Europie Środkowej i Wschodniej. Poznań, PTPN 2014, s. 5-13 [współautorstwo Katarzyna Lisiecka].

41. Nieznane molierianum warszawskie z początku lat 60. XVIII wieku [współautor Piotr Daszkiewicz], „Pamiętnik Teatralny” 2014, z. 4 , s. 45-55

42.La comédie „Foire ou Gentilhomme bourgeois” de Józef Wybicki. Le nouveau program socio-cuturel en Pologne en 1791. W : Cultures en transit dans l’espace urbain: coexistence, hybridation, métissage. Textes réunis et publiés par Maciej Forycki, Agnieszka Jakuboszczak, Maciej Serwański et Patrick Werly, wyd. IH UAM, Poznań-Strasbourg 2017 , s. 107-117

43.Kantata na dzień imienin dla JW. Hilarego Siemianowskiego”. O libretcie Stanisława Kostki Potockiego, w: O spuściźnie literackiej Stanisława Kostki Potockiego. Studia i szkice, pod red. Doroty Folgi-Januszewskiej i Tomasza Chachulskiego, Warszawa 2018 („Johann Joachim Winckelmann i Stanisław Kostka Potocki. Nowe badania i dokumenty”, t. 3 [Wilanów]), s. 63-74.

Recenzje i art. recenzyjne

1. Rec. [Mieczysław Klimowicz, Wanda Roszkowska, La commedia dell’arte alla corte di Augusto III di Sassonia (1748-1756).Venezia 1988, pp.117. Memorie. Classe di Scienze, Lettere ed Arti, vol. XLI, fasc. I, Istituto Veneto di Scienze, Lettere ed Arti]. „Pamiętnik Teatralny” 1990, z. 3-4 , s. 526-532 [współautor Ewa Lechniak].

2. Rec. [Irena Kadulska, Komedia w polskim teatrze jezuickim XVIII wieku] . Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1993, ss. 248]. „Pamiętnik Literacki”, z. 4, s. 184-194.

3. Nowa seria edytorska: „Staropolski dramat religijny”.
[rec.: Liturgiczne łacińskie dramatyzacje Wielkiego Tygodnia XI-XVI w. Wybór i oprac Julian Lewański. Lublin 1999 oraz Józef Andrzej Załuski, Tragedie duchowne. Zestawił, wstępem i przypisami opatrzył J. Lewański. Lublin 2000. Tomy I i XIV serii „Staropolski dramat religijny” pod red. J. Lewańskiego „Źródła i monografie KUL 190 i 203]. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” VIII (2002), s. 233-245.

4. Rec. [Franciszka Urszula Radziwiłł, Utwory wybrane. Wyd. Propyleje, Mińsk 2003, „Białoruski Księgozbiór”, 448+8 s., 24 il., abstrakt, streszczenie ang. (ФранцішкаУршуляРадзівіл,Выбраныятворы. УкладаннеСяргеяКавалёва, прадмоваЖанныНекашэвіч-Кароткай і Русецай, каментарСяргеяКавалёва, НаталліГардзіенкі, ЖанныНекашэвіч-Кароткай, „Беларускікнігазбор”, Мінск 2003)
Żanna W. Niekraszewicz-Karotkaja Nieświeska Melpomena: dramaturgia Franciszki Urszuli Radziwiłł. Europejski Uniwersytet Humanistyczny, Wyd. Propyleje, Mińsk 2002, 212 s., bibl., 20 il., 6 dodatków, abstrakt (ЖаннаВацлаваўнаНекашэвіч-Кароткая, НясвіжскаяМельпамена: драматургіяФранцішкіУршуліРадзівіл.. Мінск 2002)]. „Wiek Oświecenia” 21 (2005), s. 211-222.

5.Rec. [Wojciech Bogusławski im memoriam, Golęczewo 2007; Wojciech Bogusławski i jego późne prawnuki, Warszawa 2007; Wojciech Bogusławski – ojciec teatru polskiego, Poznań 2009]. „Wiek Oświecenia” 25 (2009), s. 152-163.

6.Rec. [Piotr Kąkol, O teatrze zawodowym w osiemnastowiecznym Gdańsku. Wokół gdańskiego afisza. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2009, 390 s.]. „Wiek Oświecenia” 26 (2010), s. 182-190.

7. Roztańczona szkolna scena jezuicka [artykuł recenzyjny dotyczy: Anna Reglińska-Jamioł, Formy taneczne w polskim teatrze jezuickim XVIII w. Poznań 2012], „Wiek Oświecenia” 30 (2014), ss. 245-255,

8. Metateatralność i metatekstowość, czyli o zanurzonych w życiu teatralnym dramatach i tekstach okołodramatycznych Goldoniego [art. rec. dot.: Jolanta Dygul, Metateatralność w dramaturgii Carla Goldoniego, Warszawa 2012], „Wiek Oświecenia” 30 (2014), nr 1, ss. 256-265.